فرش دستباف دارای پیچیدگی‌های ویژه‌ای است. گروهی از دست‌اندرکاران فرش دستباف اعم از تولیدکنندگان، رنگرزان، فروشندگان و تاجران فرش یکی از علل افت میزان خرید و فروش در بازار فرش دستباف را کاهش کیفیت این دستبافته ایرانی می‌دانند. دلیل کاهش کیفیت در تولید فرش دستباف ، بافندگان خانگی و تولیدکنندگان سنتی فرش دستباف است که بدون هیچ هماهنگی، برنامه‌ریزی و مشاوره دانست که اقدام به تولید فرش‌هایی می‌کنند که از نظر مواد اولیه، طرح، رنگ و بافت فاقد کیفیت لازم است. این فرش‌ها پس از تولید وارد بازار می‌شوند. در حالی که فاقد خریدار است.
حین تولید فرش دستباف باید سلیقه بازار را مد نظر قرار داد
در ارزیابی و شناخت کیفیت فرش باید موارد ذیل مورد توجه قرار گیرد:
انتخاب مناسب نقشه که بستگی به طرح، رنگ‌امیزی، طرح، رجشمار و مقبولیت نقشه دارد تا پس از اتمام بافت مقبول بازاریان قرار گیرد.
صاف و یکنواخت بودن دو سر قالی که تأثیر بسیاری در زیبایی قالی داشته و مورد توجه بسیاری از افراد قرار می‌گیرد.
کنترل میزان بافت در حین بافت قالی از دیگر موارد حائز اهمیت است. بدین معنی که قالی بافته شده در حین کار باید با نقشه مطابقت کامل داشته باشد.
اندازه‌گیری میزان بافت: بافنده هر چند وقت یک بار میزان بافته شده را از طرفین چپ و راست و بالا و پایین مورد اندازه‌گیری قرار دهد تا هیچگونه اختلافی در طرفین وجود نداشته باشد.
بهتر است نقشه کاربردی، مطابق نقشه‌های رایج در منطقه محل بافت باشد. زیرا که در این صورت نوعی آسیب به شمار آمده و فرش با نقشه غلط خوانده می‌شود.
نمره نخ پود و چله مطابقت رجشمار باشد و نباید ضخیم‌تر و یا نازک‌تر باشد.
باید تمامی بافت فرش یکسان بوده و هیچ اختلافی از پشت فرش مشاهده نشود. زیرا در صورت وجود اختلاف امکان وجود دو دستی در بافت وجود دارد که به نوعی آسیب فرش دستباف به شمار می‌آید.
بالا زدگی یا به اصطلاح دراز شدگی فرش به دلیل استفاده از مواد اولیه نامناسب با رجهای فرش مورد نظر در هنگام بافت حاصل می‌شود و یا اینکه بافنده ممکن است عمل کوبیدن بافت فرش را به خوبی انجام نداده باشد.
پایین زدگی به دلیل استفاده از مواد اولیه نامناسب باعث کاهش ابعاد فرش نسبت به نقشه اولیه می‌شود. این آسیب از طریق جابجا شدن رجشمار فرش قابل مشاهده است.
در مقاله‌ای با همین عنوان، معیارهایی جهت شناخت کیفی فرش تشریح شد که بررسی این نکات در خرید فرش دستباف حائز اهمیت می‌باشد. در این یادداشت، برخی از نکات دیگر که در شناخت کیفی فرش حائز اهمیت است ارائه می‌شود.
-
برخی از بافندگان و گاه تولیدکنندگان برای صرفه‌جویی در وقت، بافت و تسریع فرایند تولید پس از دو، سه و یا چند رج اقدام به پودگذاری می‌کنند. این شیوه نوعی تقلب بوده و باعث کاهش عمر فرش می‌شود.
-
اگر طرح فرش، ظریف و پُرکار است. نگاره‌ها و نقوش چنین فرش‌هایی باید در تمامی فرش یکسان قرار داشته باشند. بدیهی است وجود شلوغی و یا خلوتی بیش از حد در یک نقطه آسیب بوده و نوعی عیب تلقی می‌شود.
-
در صورتی که متن فرش ساده بوده و پر نباشد و تنها یک رنگ در آن به کار رفته باشد، گفته می‌شود، طرح این فرش کف ساده است. این یک نوع طرح بوده و در زمره عیوب فرش به شمار نمی‌آید.
-
در مواردی در میان پرز فرش، خطوطی به صورت پر رنگ و یا کم رنگ مشاهده می‌شود که با سایر قسمت‌‍‌های فرش و تنها در یک نقطه مشاهده می‌شود. این به نوعی عیب به شمار می‌آید که در اثر عدم استفاده از مواد اولیه مرغوب و یا رنگرزی مطلوب بوجود آمده است.
-
در مواردی فرش بیش از حد نازک است، به طوری که به نظر می‌رسد این فرش کم دوام خواهد بود و به زودی دچار آسیبی ترمیم ناپذیر می‌شود. به این فرش‌ها که در اصطلاح کم گوشت گفته می‌شود، در اثر کوتاه کردن بیش از حد پرز فرش بوجود می‌آید.
-
اگر یکی از گوشه‌های چهار گانه فرش نسبت به گوشه‌های دیگر فرق داشته باشد و تمایل به لول شدگی داشته باشد، می‌گویند فرش لوچگی پیدا کرده است. این عیب در اثر عدم دقت در زمان بریدن و جداسازی فرش از دار بوجود می‌آید.
-
کیسی یا کیستی فرش از مسائلی است که در اثر شل شدن تار فرش بوجود می‌آید. در صورتی که نیمه‌ای از فرش به طور کامل صاف نشود، می‌توان گفت فرش دچار کیسی شده است.
-
در صورتیکه طول نیمه‌ای از فرش از طرف دیگر کوتاه‌تر و یا بلندتر باشد، نوعی عیب به شمار می‌آید که در اصطلاح گفته می‌شود، فرش شانه دار شده است.
